Poznaj język

Język słoweński

Język słoweński (słoweń. slovenski jezik lub slovenščina) – język południowosłowiański, urzędowy w Słowenii i jeden z oficjalnych języków Unii Europejskiej. Posługuje się nim ok. 2,4 mln osób, z czego większość stanowią mieszkańcy Słowenii, a także terenów przygranicznych w Austrii i we Włoszech. Jak wszystkie języki słowiańskie, słoweński wyewoluował z języka prasłowiańskiego. Najwcześniejszym zachowanym zabytkiem literackim w języku słoweńskim są rękopisy z Fryzyngi, które według szacunków powstały między 972 a 1093 rokiem (najprawdopodobniej zostały jednak spisane przed rokiem 1000). Są to najstarsze zachowane manuskrypty w języku z grupy słowiańskiej. Język literacki wyłonił się w drugiej połowie XVI wieku dzięki działalności słoweńskich luteran w okresie reformacji. Najważniejszymi pisarzami z tamtego okresu byli Primož Trubar, który napisał pierwszą słoweńską książkę, Adam Bohorič, autor opisu gramatyki języka słoweńskiego, oraz Jurij Dalmatin, który przetłumaczył na słoweński Biblię. Od późnego średniowiecza aż do rozpadu Monarchii Austro-Węgierskiej w 1918 na terytorium dzisiejszej Słowenii językiem elit był niemiecki, słoweński zaś był używany w niższych warstwach społecznych. W tym czasie język niemiecki miał duży wpływ na słoweński, przez co we współczesnym języku potocznym zachowały się liczne germanizmy. Wielu naukowców słoweńskich również pisało w językach obcych, szczególnie w języku niemieckim, który wówczas był dominującym językiem w całej Europie Środkowej. Słoweński jest najbogatszym w dialekty językiem z grupy słowiańskiej. Ma on 46 narzeczy o różnym stopniu podobieństwa, uporządkowanych w 7 grup: dialekty karynckie, przymorskie, rowtarskie, goreńskie, doleńskie, styryjskie i panońskie. Pomimo, że wymowa i akcent różnią się bardzo w poszczególnych dialektach, wzajemne zrozumienie nie sprawia większych problemów użytkownikom różnych narzeczy. Standardowy słoweński jest używany głównie w wystąpieniach publicznych i przy uroczystych, oficjalnych okazjach. Dialekty prekmurski i rezjański, najbardziej odbiegające od oficjalnego słoweńskiego, zostały znormalizowane. Użytkowników tych dwóch dialektów najtrudniej zrozumieć, co wymaga często posiłkowania się słoweńskim ogólnym. Pozostałe dialekty są wzajemnie zrozumiałe, o ile użytkownicy powstrzymują się od nadmiernego używania regionalizmów. Regionalizmy ograniczają się głównie do wyrażeń kulinarnych i rolniczych, są jednak wyjątki. Część zapożyczeń tak silnie zakorzeniła się w lokalnych językach, że ich użytkownicy mają poważne problemy z zastąpieniem ich zwrotami ze standardowego słoweńskiego (przykładowo, odpowiednikiem słowa kovter, oznaczającego kołdrę, jest w standardowym słoweńskim prešita odeja, słowo w praktyce nigdy nie używane w mowie). W zachodnich dialektach występują liczne kalki i zapożyczenia z języka włoskiego, podczas gdy we wschodnich narzeczach spotykane są liczne germanizmy, będące pozostałością niemieckiego panowania. Używanie takich słów jest uważane za niepoprawne stylistycznie nawet w języku potocznym, ponieważ utrudnia wzajemne zrozumienie pomiędzy użytkownikami różnych dialektów. Co ciekawe, w terminologii technicznej używa się wyłącznie niemieckich i, w nowszych naukach, angielskich zapożyczeń, które są wspólne dla wszystkich dialektów. Użycie takich słów jest jednak niedopuszczalne w standardowym słoweńskim. Przykładowo, powszechnie śrubokręt nazywa się šraufenziger (z niem. Schraubenzieher, w standardowym słoweńskim – izvijač), wiertarkę pormašina (z niem. Bohrmaschine, w języku standardowym vrtalni stroj), a serwer server (z ang. server, w języku standardowym strežnik).

Więcej o języku słoweńskim dowiesz się tutaj:

https://pl.wikipedia.org/wiki/jezyk-slowenski